اينورتر (Inverter) يا مبدل برق دستگاه الکترونيکي است که جريان مستقيم (DC) را به جريان متناوب (AC) تبديل مي کند. جريان AC تبديل شده مي توانند بر اساس نياز در هر ولتاژ و فرکانسي باشد که بوسيله ترانسفورماتورهاي مناسب و مدارها کنترل مي شود.

اينورتر ها قطعات متحرک ندارند و در طيف گسترده اي از ابزارهاي کاربردي استفاده مي شوند، از منبع تغذيه کامپيوتر گرفته تا ابزار بزرگ حمل و نقل فله. اينورتر ها معمولا براي تامين جريان AC از منابع DC مانند پانل هاي خورشيدي يا باتري مورد استفاده قرار مي گيرند.

اينورتر نوسان ساز الکترونيکي قدرت بالا است. دليل اين نام گذاري آن است که اين دستگاه عمل عکس مبدل برق AC به DC متداول را انجام مي دهد. درواقع اينورتر يا درايو AC به دستگاهي گفته مي شود كه به كمك آن مي توان سرعت يك موتور AC سه فاز را كنترل كرد بدون آنكه قدرت و گشتاور موتور كاهش يابد. اينورتر ها در ظرفيتهاي مختلف ساخته مي شوند مثلاً براي يك موتور با توان 20 اسب بخار بايد از اينورتر 20 HP استفاده كرد.

از نظر ورودي اينورترها به دو دسته تك فاز و سه فاز تقسيم مي گردند. البته خروجي همه آنها سه فاز است. براي اينورتر هاي با توان بالاي 3 اسب فقط از ورودي سه فاز استفاده مي گردد.

برخي از اينورتر هاي با توان پايين داراي هشداري مبني بر عدم استفاده از آنها براي روشن کردن لامپهاي فلورسنت معمولي هستند. دليل اين هشدار اين است که خازن تصحيح توان به صورت موازي با لامپ وصل شده است. با برداشتن خازن مشکل رفع خواهد شد.

ويژگي هاي اينورتر:

كاهش انرژي مصرفي و لذا كاهش هزينه برق، كاهش جريان راه اندازي و در نتيجه طولاني شدن عمر موتور ، امكان تغيير سرعت موتور، امكان تغيير جهت حركت موتور، داشتن حفاظت در برابر اضافه بار، امكان كار موتور در شرايطي كه ولتاژ ورودي متغير است، امكان كنترل از راه دور، ايجاد سرعت بيشتر از سرعت نامي موتور، برنامه ريزي كردن حركت.

اينورتر به صورت هوشمند ميزان بار وارده به موتور را تشخيص داده و متناسب با همان بار، به موتور جريان مي دهد و اين جريان در بسياري از مواقع از جريان نامي موتور كمتر است. دستگاهي الكترونيكي است كه بوسيله آن مي توان سرعت موتورهاي سه فاز را تغيير داد.

اينورتر (Inverter) يا مبدل برق دستگاه الکترونيکي است که جريان مستقيم (DC) را به جريان متناوب (AC) تبديل مي کند. جريان AC تبديل شده مي توانند بر اساس نياز در هر ولتاژ و فرکانسي باشد که بوسيله ترانسفورماتورهاي مناسب و مدارها کنترل مي شود

کاربرد هاي اينورتر:

از نظر كاربرد اينورتر ها به دسته هاي مختلفي تقسيم مي شوند. براي راه اندازي پمپ ها، فن ها،آسانسور،جرثقيل، نوارهاي نقاله ، دستگاههاي اكسترودر و...... از اينورتر استفاده مي شود. براي پمپ و فن از اينورتر هاي با گشتاور متغير و براي آسانسورونوار نقاله و جرثقيل از اينورتر با گشتاور ثابت و براي اكسترودرها از اينورتر با فيدبك PG بهره برداري ميكنند. ديگر کاربردهاي آن به صورت زير است:

منبع تغذيه

اينورتر برق DC را از منابعي مانند باتري، پانل هاي خورشيدي، يا سلولهاي سوختي به برق AC تبديل مي کند. برق خروجي را مي توان به هر ولتاژي که لازم باشد تبديل کرد. ميکرو اينورتر ها مستقيما جريان را از پانل هاي خورشيدي به جريان متناوب تبديل مي کنند.

منابع برق اضطراري

استفاده از باتري و اينورتر بعنوان منبع تغذيه اضطراري (يو پي اس) جهت تامين برق AC زماني که برق اصلي در دسترس نيست. وقتي که برق اصلي مجددا برقرار شد ، از يکسو کننده براي شارژ کردن باتري ها استفاده مي شود.

گرمکن القائى

از اينورتر ها براي بالا بردن فرکانس برق اصلي جهت استفاده در گرمکن القائى استفاده مي شود. براي اينکار ابتدا برق اصلي با به DC تبديل کرده و سپس بوسيله اينورتر برق DC را به AC با فرکانس بالاتر تبديل مي کنند.

انتقال انرژي به روش HVDC

در انتقال برق به روش HVDC (انتقال مقدار زيادي انرژي در مسافت‌هاي زياد و با تلفات کم)، ابتدا برق AC به برق DC با ولتاژ بالا تبديل شده و به مکان ديگري منتقل مي شود. سپس در محل دريافت، به کمک اينورتر آن را به برق AC تبديل مي کنند.

درايو فرکانس متغير

درايو فرکانس متغير يا VFD يك سيستم براي كنترل كردن سرعت چرخش يك موتور AC با كنترل كردن فركانس برق اعمال شده به موتور الكتريكي است. اينورتر وظيفه کنترل برق را بعهده مي گيرد. در اغلب موارد ، درايو فرکانس متغير شامل يک يکسوساز است به طوري که برق DC مورد نياز اينورتر از برق AC اصلي تامين مي شود. از آنجا که در اينجا اينورتر يک عنصر اصلي است، بعضي اوقات درايو فرکانس متغير به نام درايو اينورتر يا کلا اينورتر ناميده مي شود.

استفاده از باتري و اينورتر بعنوان منبع تغذيه اضطراري (يو پي اس) جهت تامين برق AC زماني که برق اصلي در دسترس نيست. وقتي که برق اصلي مجددا برقرار شد ، از يکسو کننده براي شارژ کردن باتري ها استفاده مي شود

درايوهاي الکتريکي وسيله نقليه

در حال حاضر از اينورتر جهت کنترل قدرت کشش موتور در برخي وسايل نقليه برقي مانند قطار برقي و همچنين برخي از خودروهاي الکتريکي و هيبريدي مانند تويوتا Prius استفاده مي شود. به طور خاص پيشرفت هاي مختلف انجام شده در تکنولوژي اينورتر ها به خاطر کاربرد آنها در وسايل نقليه برقي است. در وسايل نقليه مجهز به ترمز احيا کننده، اينورتر همچنين انرژي خود را از موتور (که در اين جا به عنوان يک ژنراتور عمل مي کند) گرفته و آن را در باتري ها ذخيره مي کند.

استفاده در پنل هاي خورشيدي

پنل هاي خورشيدي داراي خروجي DC هستند كه با استفاده از اينورترها اين توان تبديل به AC مي‌شود.انواع اينورترها از نظر فاز و شكل موج خروجي: اينورتر ها از نظر فاز تبديل به دو نوع عمده تك فاز و سه فاز تقسيم بندي مي‌شوند همچنين از نظرشكل موج خروجيشان به چهار نوع زير تقسيم مي‌شوند.

-1 خروجي به شكل موج مربعي

-2 خروجي به شكل سينوسي اصلاح شده (معمولي)

-3 خروجي به شكل سينوسي اصلاح شده (پله اي)

-4 خروجي به شکل سينوسي خالص

مناسب براي جوشكارى انواع فولاد و خصوصاً جوشكارى آلومينيوم

در گذشته دستگاههاى جوشكارى بر پايه ترانسفورماتور بوده اند .عملكرد ترانسفورمرها درفركانس 50 يا 60 هرتز معمولاً نا كارآمد مى باشد . گرماى زيادى در ترانسفورمر توليد شده وترانسفورمر نيز بايد نسبتاً بزرگ و سنگين باشد . بخش مهمى از انرژى ، صرف گرم كردن ترانسفورمر و فضاى اطراف آن مىشود . ترانسفورمر قدرت اصلى كه با فرکانس 20000 هرتز كار مى كند ، به مراتب بهينه تر وكارآمدتر از انواع 50 هرتزى آن است كه اين به معناى كوچك شدن قابل توجه ترانسفورمر مى باشد . بعنوان مثال در مقايسه بادستگاههاى ركتيفاير ترانسفورمرى باحدود 100 تا 200 كيلوگرم وزن ، دستگاههاى مشابه اينورترى حدود 8تا 40 كيلوگرم وزن دارند. بنابراين ازمزاياى سبك و قابل حمل بودن دستگاههاى اينورترى لذت خواهيد برد .

ديگر برترى دستگاههاى اينورترى ، بهره ورى اقتصادى آنها مى باشد . بعنوان مثال، مقدار جريان اوليه در يك دستگاه اينورتر سه فاز با جريان خروجى 200 آمپر، 12 آمپر مى باشد. اما اين جريان در مدل هاى ترانسفورمر معمولى حدود 18 آمپر در جريانهاى مشابه است . اگر چه گاهى اوقات در زمينه صرفه جويى در تبديل سيستم هاى ترانسفورمر به اينورتر اغراق مى شود.

اما ميتوان گفت شما بطور ساليانه حداقل % 15 و بسته به ساير شرايط تا % 30 در زمينه نيروى مصرفى ، كاهش هزينه خواهيد بسيار يكنواخت و عارى از هرگونه نوسانات DC ورودى به دستگاه ، در سيستم اينورترى به يك AC داشت .

ديگر كاربردها و مزاياي آن مي توان به موارد زير اشاره كرد:

**تنظيم كننده سرعت موتور (كنترل دور)

**تغير دهنده جهت دور به راحتي و بدون نياز به كنتاكتور

**روشن و خاموش نمودن موتور بدون نياز به قطع و وصل برق اصلي

**كاهش ضربه هاي مكانيكي و در نتيجه افزايش طول عمر مفيد قسمت مكانيكي

**حفاظت موتور در مقابل افزايش ولتاژ و جلوگيري از آسيب ديدن موتور

**راه اندازي نرم موتور بدون هيچگونه ضربه به قسمتهاي مكانيكي مثل كوپلينگها ، گير بكسها ، تسمه ها ، زنجيرها و ... و در نتيجه افزايش طول عمر مفيد موتور و ساير قسمتهاي مكانيكي را به دنبال خواهد داشت .

حفاظت موتور در برابر اضافه بار؛ در اين حالت چنانچه بار موتور از مقدار معمول مجاز بيشتر شود ، اينورتر موتور را خاموش مي نمايد و به كاربر پيام اضافه بار نشان مي دهد .

**جلوگيري از گرم كردن و در نهايت سوختن موتور در كابرد هايي كه موتور به طور مداوم چپگرد و راستگرد و يا خاموش مي شود

**همچنين چون در بسياري از كاربردها انرژي زيادي براي راه اندازي لازم است موتور انتخاب شده را با توان بالاتري انتخاب مي كنند بنابراين ميزان جريان زيادتري هم در حين كار از شبكه استفاده مي كند .

**چنانجه از اينورتر استفاده شود ، اينورتر به صورت كاملا اتوماتيك اين جريان را در حين راه اندازي به مقدار لازم افزايش و در حين كار به مقدار لازم كاهش مي دهد ، بنابراين به طور كلي هزينه برق مصرفي كاهش چشم گيري خواهد داشت .

**در بسياري از كاربردها به هنگام راه اندازي ،‌موتور جريان بسيار بالايي از شبكه مي كشد و موجب كاهش ولتاژ شبكه و ايجاد صدماتي به تاسيسات برق رساني و ساير دستگاهها مي گردد . اين جريان به 6 برابر جريان نامي موتور مي رسد كه بسيار نامطلوب مي باشد .

**چنانچه از اينورتر استفاده شود اين اضافه جريان بسيار اندك خواهد شد ( حداكثر 0.2 برابر ) به عنوان مثال اگر يك موتور با جريان نامي 10آمپر كار كند در هنگام راه اندازي اين جريان به 60آمپر مي رسد و در صورت استفاده از اينورتر اين جريان حداكثر به 12آمپر مي رسد .

**كاهش جريان موتور به صورت اتوماتيك در هنگامي كه بار موتور كم مي شود . اين قابليت به غير از كاهش هزينه برق مصرفي موجب افزايش طول عمر مفيد موتور خواهد شد .

**امكان استفاده از برق تكفاز 220 ولت به جاي سه فاز 380 ولت براي راه اندازي موتور سه فاز حداكثر با توان 3HP ( 2.2kw ). به اين معنا كه مي توان با برق خانگي يك موتور سه فاز را كاملا به صورت عادي راه اندازي نمود .

**قابليت داشتن دورهاي مختلف به صورت حافظه اي .تبديل يك موتور يك دور به يك موتور چند دور با سرعتهاي دلخواه ،امكان ايجاد فشار ثابت در كاربرد پمپها به اين ترتيب است كه با تغيير دور موتور فشار مورد نظر را ثابت نگه ميدارد . به عنوان مثال فشار آب يك مخزن را ثابت نگه مي دارد بنابراين در هنگام مصرف آب دور موتور به صورت خودكار زياد مي شود و در هنگامي كه آب مصرف نمي گردد دور موتور به صورت خودكار كاهش مي يابد . بنابراين دور موتور با مقدار مصرف تغيير مي نمايد بنابراين آب با فشار ثابت به تمام نقاط مي رسد .

**مكان اتصال انكدر به اينورتر كه باعث مي شود دور يك موتور با موتور ديگر يكسان شود .كنترل دور به صورت خودكار در مواردي كه لازم است دور موتور بسته به ميزان محصول توليد شده تغيير كند . استفاده از اينورتر ها بر روي پمپ و فن و كمپرسورها در طي سال هاي اخير بسيار گسترش يافته است .

استفاده از آنها براي كنترل دور موتورها مزاياي زيادي دارد كه مهمترين آنها عبارتند از :

1 - عدم نياز به دستگاههاي كنترل دبي مكانيكي.

-2 ذخيره انرژي تا 50%

-3 نبودن شوك راه اندازي.

-4 افزايش عمر مفيد قطعات مكانيكي.

از اينورتر ها در سه ناحيه استفاده مي گردد:

1 - فعاليتهاي گشتاور ثابت مثل ميكسرها , اكسترودرها , نوارهاي نقاله و . . .

-2 فعاليتهاي توان ثابت مثل كشش و دستگاههاي ماشيني.

-3 فعاليتهاي گشتاور متغير مثل فن و پمپ.

در پمپها و فنها ميزان دبي با سرعت موتور متناسب است. اما توان مصرفي با مكعب سرعت تناسب دارد. مثلاً اگر دور موتور به ميزان 50% كاهش يابد آنگاه توان مصرفي لازم 12.5% خواهد بود و اين به مفهوم 87.5% صرفه جويي در انرژي است

شارژ كردن باتري

نحوه صحيح شارژ كردن يك باتري VRLA از عواملي است كه مي بايست در به كار بردن آنها بسيار مورد توجه قرار گيرد، چرا كه به طور مستقيم بر طول عمر و كارايي باتري موثر است .
به طور كلي دو روش شارژ وجود دارد :

1-شارژ شناور (FLOAT)
اين روش شارژ براي كاربرد هايي چون پشتيباني (BACKUP) اورژانسي و در زماني كه باتري صرفا" در مواقع قطع برق استفاده مي شود به كار برده مي شود مثل :پنل آلارم ، چراغ رو شنايي و ,UPS تلويزيونهاي كابلي و ...
در اين موارد باتري به طور پيوسته در حال شارژ است و به طور مقايسه اي اين مقدار ولتاژ شارژ كمتر از روش شارژ دوره اي است ، بنابراين موجب خراب شدن باتري نمي شود.
ولتاژ مجاز در شارژ شناور : 2.25-2.3 v/cell
ولتاژ شارژ شناوردر20 درجه سانتيگراد:2.275 v/cell

2-شارژ دوره اي (CYCLIC)
شارژ دوره اي در مواقعي كه باتري دائماً شارژ و دشارژ مي شود مورد استفاده قرار مي گيرد . مانند تجهيزات پرتابل ، ويلچير ها و ..
در اين مواقع يك ولتاژ شارژ بالاتر مورد استفاده قرار مي گيرد ولي بايد مواظب بود كه باتري ها over charge نشوند چرا كه موجب خراب شدن باتري ها مي گردد .
ولتاژ مجاز در شارژ دوره اي : 2.42-2.47 v/cell
ولتاژ شارژ دوره اي در20 درجه سانتيگراد:2.45 v/cell

تغييرات ولتاژشارژ بر حسب دما

اگر چه يك ولتاژ شارژ ثابت مي بايست مورد استفاده واقع شود ولي نبايد از تاثير دما بر يك شارژ خوب غافل بود .
در تنظيم ميزان ولتاژ شارژر به درجه حرارت محيط توجه نموده و ضريب تصحيح دمايي را اعمال كنيد.
(3 mv /0 C)در شارژ شناور(FLOAT)
(4 mv /0 C)در شارژ دوره اي(CYCLIC)
به اين صورت كه با افزايش هر يك درجه دما ولتاژ به ميزان ذكر شده كاهش و با كاهش يك درجه ولتاژ شارژ افزايش مي يابد.
دماي نامي برابر 20 درجه سانتي گراد
بنابراين شارژر مي بايست داراي قابليت جبران دمايي در نتيجه تغييرات دما به منظور جلوگيري ازOVER CHARGE باتري ها باشد.

جلوگيري از اضافه شارژ (OVER CHARGE) شدن باتري ها

زماني كه يك باتري VRLA به خــوبي شـارژ راپذيرفته است،در نتيجه پايين آمدن ميزان مقاومت داخلي آن امكان OVER CHARGE شدن را دارد كه اين موضوع به دليل طراحي سيلد باتري هاي VRLA موجب خراب شدن آنها مي شودبدين ترتيب كه اكسيژن و هيدروژن را در نتيجه بالا بودن فشار داخل باتري از طريق سوپاپ ها (VALVE) خا رج مي كند .

منحني تاثير دما بر ولتاژ شارژ

شارژ باتری 

توجه به باتري دشارژ شده

هرگز باتري ها را به صورت دشارژ شده رها نكنيد.

در صورتي كه يك باتري را پيوسته وبه مدت هاي طولاني  بدون اينكه  شـارژ شود  رها كنيم  يك لايه ازكريستال هاي سولفات سرب روي سطح صفحا ت مثبت و منفي مي نشيند و به عنوان يك مانع در مقابل شارژ مجدد و كاكرد عادي باتري  عمل مي كند البته با توجه به درجه سولفاته شدن آن ممكن است بتوان با دادن يك شارژ  با جريان ثابت (0.1C )و ولتاژ بالاتر براي مدت 12 ساعت يا بيشتر باتري را احـيا نمود اما در مواقعي كه ميزان سولفاته شدن خيلي بالا است باتري مي بايست تعويض شود.

نگهداري

نگهداري وانبار داري باتري ها موجب دشارژ خود به خودي و غير فعال سازي صفحات مي شود .واكنشهاي self discharge براي هر دو صفحه وجود دارد و كاهش ظرفيت در طول انبار داري باتريها با شارژ آنها رابطه معكوس دارد .

دشارژ دروني (خود بخودي ) در باتري هاي فاران كمتر از 3%در ماه مي باشد.

راههاي جلوگيري از دشارژ خودبخودي بيش از حد

• در جاي خشك و خنك و با حداقل  رطوبت نگهداري شوند. 

• به دور از تابش مستقيم نور خورشيد نگهداري شوند .

• به طور مستقيم با منابع دمايي در ارتباط نباشند .

• ولتاژ باتري ها مرتبا" كنترل شود.

• به دماي انبار توجه شود به گونه اي كه دما خيلي بيشتر  از20 درجه نباشد 

• بهتر است انبار داراي تهويه مناسب باشد . 

• قبل از انبار كردن باتري ها مي بايست  شارژ  شده باشند .

نكات قابل توجه در محل نصب باتري

• در جاي خشك و خنك و با حداقل  رطوبت نصب شوند. 

• به دور از تابش مستقيم نور خورشيد نصب شوند .

• به طور مستقيم با منابع دمايي در ارتباط نباشند .

• به دما محل نصب توجه شود به گونه اي كه دما خيلي كم ويا خيلي زياد نباشد .(بهتر است دما حدود 20 درجه سانتي گراد باشد)

• بهتر است محل نصب داراي تهويه مناسب باشد . 

• در محل نصب از انجام كارهايي مانند جوشكاري و سيگار كشيدن جلوگيري به عمل آيد . 

• محل نصب از رفت و آمد افراد غير مسئول محافظت شده باشد . 

• از قرار دادن مواد شيميايي و مواد محترقه در محل نصب جلوگيري به عمل آيد .

• پيچ هاي ترمينال باتري ها را با گشتاور 11.3±0.5 Nm  محكم نماييد.

نكات قابل توجه در هنگام نصب 

• باتريها را به آرامي جابه جا كرده و از ضربه خوردنشان جلوگيري به عمل آيد.

• تعداد 24 سلول استفاده شده در هررك باتري ميبايست به لحاظ تاريخ توليد و ظرفيت  و ولتاژ مشابه باشند.

• قبل از نصب باتري ها از كليه آنها ولتاژ گيري شود و در صورت متفاوت بودن ولتاژ يك سلول از نصب آن جلوگيري به عمل آيد . 

• در هنگام نصب توجه شود قطبين باتري ها با هم اتصال كوتاه نشوند.

• درهنگام نصب شينهاواتصالات ازهرگونه فشار مكانيكي برروي قطبين جلوگيري شود . 

• از وسايل و آچارهاي عايق  و دستگاه هاي  اندازه گيري سالم وكاليبره شده استفاده شود .

• پس از بستن كليه اتصالات ولتاژ كل را اندازه گيري نمائيداين ولتاژ نبايد كمتر از تعداد باتري ها ضرب در ولتاژ يك باتري شود در غير اين صورت كليه اتصالات و نحوه چيدمان قطبها را چك كنيد چرا كه ممكن است در چيدمان باتري ها اشتباهي رخ داده باشد .

نكات قابل توجه در هنگام بهره برداري

• سوپاپ ها (VALVE ) به هيچ عنوان باز نشود چرا كه موجب از دست رفتن گازهاي داخلي باتري شده و طول عمر باتري را مي كاهد

• نوع شارژ، ولتاژو جريان شارژ را قبل از اتصال به باتري ها تنظيم نمائيد.

• شرايط مدار مصرف كننده به گونه اي باشد كه به محض رسيدن ولتاژ باتري ها به مقدار 1.75 v/cell مصرف كننده به طور اتوماتيك از باتري جدا گردد .

• به منظور افزايش طول عمر باتري از جريان شارژ مناسب  (0.1 C) استفاده شود. 

• در تنظيم ميزان ولتاژ شارژ به درجه حرارت محيط توجه نموده و ضريب تصحيح دمايي اعمال شود.(3 mv /0 C)

• در صورت نياز به باتري جايگزين ، آنرا كاملاً شارژ نمائيد . 

• دستگاه هاي اندازه گيري كاليبره باشند و از درستي اندازه گيري ها اطمينان  حاصل شود . 

موارد قابل توجه در بازديد هاي دوره اي

• جريان شارژ خروجي و ولتاژ تنظيم شده را كنترل نمائيد .

• دماي محيط  را اندازه گيري و به تناسب  آن ولتاژ شارژر را  تنظيم نمائيد. 

• تست دشارژ و ولتاژگيري همزمان از هر يك از سلول ها را  انجام دهيد.

• وضعيت تهويه  محل نصب را كنترل نمائيد.

• به وضعيت كاليبراسيون  و  سالم بودن دستگاه هاي اندازه گيري توجه نمائيد.

• جهت تميز كردن باتري ها از كهنه نم دار استفاده  و از به كار بردن هر گونه حلال ويا روغن جلوگيري شود .